Quote from Thiên Phong MMO on 23/07/2025, 5:41 am

Đôi lúc, khi làm web hay thiết kế, tôi có một cảm giác rất lạ: chữ tiếng Việt trông như một ngôn ngữ ngoại lai.

Tôi thử nhiều font chữ – serif, sans-serif, hiện đại hay cổ điển – nhưng dòng chữ tiếng Việt vẫn không đẹp. Cảm giác cứ thiếu thiếu điều gì đó. Vậy mà, khi chỉ cần đổi ngôn ngữ sang tiếng Anh, mọi thứ lại trở nên hài hòa ngay. Từng dòng, từng chữ, như được “đo ni đóng giày” cho thẩm mỹ thị giác.

Tại sao lại như vậy?

Ngôn ngữ của mình – sao lại thấy lạc lõng?

Một phần là bởi chữ Quốc Ngữ, dù quen thuộc, vẫn là một hệ thống do giáo sĩ phương Tây sáng tạo để ghi âm tiếng Việt bằng ký tự Latin.

Trong khi đó, tiếng Việt có hệ thống âm điệu rất đặc biệt: nhiều nguyên âm, nhiều dấu thanh, chữ ghép dài – khiến tổng thể văn bản trở nên rối mắt nếu không được thiết kế đúng cách. Hầu hết các bộ font phổ biến hiện nay lại được tối ưu cho tiếng Anh, không phải cho tiếng Việt – nên không lạ khi ta cảm thấy “chưa tới”.

Nếu người Việt vẫn dùng chữ Nôm thì sao?

Nếu ngày nay ta vẫn dùng chữ Nôm, rất có thể tiếng Việt sẽ mang dáng dấp giống như tiếng Nhật:

• Dùng chữ Hán để biểu đạt từ Hán-Việt,

• Dùng Nôm (hoặc một hệ thống tương tự Hiragana) để ghi âm thuần Việt,

• Mỗi câu văn sẽ mang vẻ trang trọng, truyền thống, và đầy “hơi thở lịch sử”.

Khi đó, bản sắc thị giác của tiếng Việt sẽ không còn bị nhầm lẫn với bất kỳ ngôn ngữ nào khác. Chữ viết sẽ không chỉ là công cụ giao tiếp, mà còn là biểu tượng văn hóa – như thư pháp của Trung Quốc, hay chữ viết tay của Nhật Bản.

Nhật – Hàn – Trung vẫn giữ ngôn ngữ truyền thống

Có lẽ bạn từng nghĩ: “Tại sao Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc vẫn giữ được hệ thống chữ cổ của mình?”

Bởi vì họ chưa từng bị thay thế hoàn toàn về chữ viết. Dù từng bị ảnh hưởng bởi phương Tây, họ vẫn giữ được sự liên tục trong hệ thống ngôn ngữ. Họ chấp nhận sự phức tạp – đổi lại là chiều sâu văn hóa và thẩm mỹ bản sắc.

Người Nhật học hơn 2,000 chữ Kanji, bắt đầu từ tiểu học. Nhưng với họ, đó là một phần của bản sắc dân tộc – không thể thay thế bằng sự tiện lợi tạm thời.

Chữ Nôm – đã thật sự “thua”?

Không hề.

Chữ Nôm là một hệ thống viết giàu sáng tạo, do chính người Việt tạo nên để ghi lại tiếng nói thuần Việt. Nó từng được dùng trong thơ ca, văn học, bi ký, văn bản hành chính… qua cả nghìn năm lịch sử.

Nếu không bị gián đoạn bởi dòng lịch sử thuộc địa và chính sách thay thế chữ viết, có thể giờ đây chữ Nôm đã sánh ngang với Kanji hay Hangul, như một niềm tự hào của văn hóa Việt.

Khi tiếng nói không còn là của chính mình

Ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp.

Nó là linh hồn của một dân tộc, là cách con người nghĩ, cảm nhận, và nhìn thế giới.

Vậy mà hôm nay, người Việt viết tiếng Việt bằng một thứ chữ do người phương Tây sáng tạo, trên nền tảng tư duy và thẩm mỹ không dành cho chúng ta.

Chúng ta không còn nhìn thấy mình trong chính chữ viết của mình.

Chúng ta không thể sáng tạo font riêng, không thể thể hiện hết vẻ đẹp ngôn từ, không thể làm cho ngôn ngữ mẹ đẻ trở nên “đẹp mắt” như tiếng nước ngoài – ngay trên chính đất nước mình.

Trong khi Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc gìn giữ được hệ chữ viết gắn với truyền thống – thì người Việt đã đánh mất ký ức ngôn ngữ của chính mình, để rồi giờ đây, khi nhìn vào từng con chữ, chỉ thấy một nỗi lạc lõng mơ hồ mà không ai gọi tên được.

Chúng ta học tiếng Anh, viết tiếng Việt bằng chữ Latin, dùng hệ điều hành ngoại quốc, đọc sách dịch, nghe nhạc ngoại, dùng mạng xã hội nước ngoài – và rồi dần dần, không còn biết đâu là mình, đâu là vay mượn.

Đó là một sự đứt gãy. Một sự mất gốc. Mà đau nhất – là chính chúng ta cũng không còn thấy đau.