Quote from Thiên Phong MMO on 20/09/2024, 12:33 am

Trong văn hóa truyền thống phương Đông, có một tư tưởng sâu sắc đã được truyền tụng hàng ngàn năm: “Tam bất hủ” – Lập Đức, Lập Công, Lập Ngôn. Đây không chỉ là tiêu chuẩn để đánh giá một đời người, mà còn là kim chỉ nam để con người hướng đến sự trường tồn, vượt qua ranh giới của sinh tử và thời gian.

Cuộc tranh luận về “Bất Hủ” giữa hai bậc hiền triết

Vào thời Xuân Thu, có hai vị đại phu là Thúc Tôn Báo của nước Lỗ và Phạm Tuyên Tử của nước Tấn từng bàn luận về thế nào là “Tử nhi bất hủ” – chết rồi mà vẫn không mất.

Phạm Tuyên Tử cho rằng gia tộc ông qua bao đời đều làm quan lớn, dòng dõi thế gia vọng tộc, hương khói không dứt, chính là biểu hiện của sự bất hủ.

Nhưng Thúc Tôn Báo không đồng ý. Ông cho rằng, đó chỉ là phúc lộc nhiều đời, chứ không phải “bất hủ” chân chính. Theo ông, một người muốn thực sự bất hủ phải đạt được ba điều: Lập Đức, Lập Công, Lập Ngôn.

Vì sao “Tam Bất Hủ” có thể vượt khỏi sinh tử?

Trong tư tưởng Á Đông, bất hủ không nằm ở tuổi thọ, cũng không nằm ở phú quý, địa vị. Điều khiến một người bất hủ, chính là tinh thần, đức hạnh, sự nghiệp và lời nói có thể ảnh hưởng sâu xa đến người đời sau.

Rất nhiều bậc vĩ nhân từ xưa đến nay đều tự lấy Tam Bất Hủ để soi xét bản thân, tu thân dưỡng đức, vì dân vì nước, sống một đời có giá trị vững bền, vượt qua cả cái chết.

1. Lập Đức – Cội nguồn của sự trường tồn

Trong Nho giáo, “Đức” là nền tảng quan trọng nhất để một người lập thân. Đức ở đây không chỉ là nhân hậu, mà bao gồm nhân – nghĩa – lễ – trí – tín. Khổng Tử từng dạy: “Lập Đức thì mới lập thân”. Từ thiên tử cho đến thường dân, ai cũng phải lấy tu thân làm gốc.

Lập Đức không chỉ để hoàn thiện chính mình, mà còn để tề gia – trị quốc – bình thiên hạ. Chỉ khi một người có đức hạnh, mới có thể cảm hóa được người khác, mới có thể khiến xã hội an định.

Những tấm gương Lập Đức

• Đế Nghiêu – Đế Thuấn là hai vị thánh vương được hậu thế tôn kính. Họ không truyền ngôi cho con, mà tìm người hiền đức để trao lại thiên hạ.

• Ngu Thuấn, dù bị cha mẹ và em trai hãm hại, vẫn giữ lòng hiếu thuận, lấy đức mà cảm hóa. Chính nhờ đức mà ông cảm động trời đất, được trao ngôi trị vì thiên hạ.

2. Lập Công – Gánh vác vận nước, lưu danh hậu thế

Nếu “Đức” là phần bên trong, thì “Công” là sự biểu hiện ra bên ngoài. Người có đạo đức, khi thấy dân khổ nước nguy, sẽ không ngần ngại đứng ra gánh vác, lập công vì đại nghĩa, không mưu cầu lợi ích cá nhân.

Những bậc lập công tiêu biểu:

• Đại Vũ: dốc sức trị thủy, cứu dân khỏi lũ lụt.

• Chu Công: sau khi giúp Chu Vũ Vương bình định thiên hạ, tiếp tục thiết lập lễ nhạc, định chế triều đình, khai sáng nền văn minh nhà Chu.

• Quản Trọng: danh thần nước Tề, đặt ra lý thuyết “bốn sợi dây quốc gia” – lễ, nghĩa, liêm, sỉ – để giữ vững cơ đồ.

• Gia Cát Lượng, Ngụy Trưng, Phạm Trọng Yêm, Vũ Khiêm… đều là những người tận trung báo quốc, lấy công đức mà bất hủ với thời gian.

3. Lập Ngôn – Ghi lời chính nghĩa, soi sáng ngàn đời

Các bậc hiền triết cổ đại coi “Lập Ngôn” là một hình thức cao nhất của sự bất hủ. Bởi lời nói – chữ viết chân thật và có trí huệ – sẽ trở thành ánh sáng soi đường cho người đời sau.

Chu Dịch có viết: “Ngôn hành quân tử chi sở dĩ động thiên địa giả” – lời nói và hành động của người quân tử có thể cảm động cả trời đất, sao có thể không thận trọng?

Những người vì Lập Ngôn mà lưu danh thiên cổ:

• Lão Tử: trước khi ẩn cư, để lại bộ Đạo Đức Kinh gồm gần 5.000 chữ, hàm chứa tinh hoa đạo lý, là bảo vật của toàn nhân loại.

• Tư Mã Thiên: chịu cung hình, sống trong nhục nhã, nhưng vẫn viết nên Sử Ký – một kiệt tác của sử học và khí phách.

• Còn có Khổng Tử, Mạnh Tử, Trang Tử, Khuất Nguyên, Ban Cố, Hàn Dũ, Chu Hi, Tô Đông Pha, Lý Bạch, Tư Mã Quang… những người lấy bút mực làm vũ khí truyền bá đạo lý và chính nghĩa cho hậu thế.

Những dòng cuối cùng…

Lập Đức, Lập Công, Lập Ngôn không phải là ba con đường tách biệt, mà là ba chiều kích tạo nên một đời người vĩ đại.

Người sống có đạo đức, gánh vác việc lớn, để lại lời dạy đúng đắn – dù thân thể có mất đi, nhưng tên tuổi, sự nghiệp, và ảnh hưởng vẫn bất hủ với thời gian.

Giữa thời đại xô bồ hôm nay, quay lại chiêm nghiệm Tam Bất Hủ không chỉ là một bài học đạo lý, mà còn là cách để mỗi người chúng ta tìm lại hướng đi đúng đắn cho cuộc đời – một cuộc đời đáng sống, và đáng nhớ.