“Rich Dad Poor Dad” và tác giả Robert Kiyosaki không còn quá xa lạ với những người quan tâm đến tài chính cá nhân. Trong thời đại mà hầu hết mọi “guru” tài chính đều ra mắt trên YouTube hoặc TikTok, Kiyosaki đã nổi bật từ rất lâu, trước khi internet cất tiếng. Ông được xem như “influencer” tài chính đầu tiên, với cách tiếp cận táo bạo và đầy màu sắc. Nhưng sự nổi tiếng của ông không phải lúc nào cũng đi cùng với độ tin cậy.
Dù cuốn sách “Rich Dad Poor Dad” đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người, có rất nhiều lý do để đặt câu hỏi. Liệu những lời khuyên của Kiyosaki thực sự hữu ích, hay chúng chỉ là một cách để ông tối đa hóa túi tiền của bản thân? Hãy cùng phân tích sâu hơn.
Lời Khuyên Của Robert Kiyosaki Có Gì Đặc Biệt?
Khi lần đầu đọc “Rich Dad Poor Dad,” bạn có thể sẽ thấy một số lời khuyên của Kiyosaki khá hợp lý, thậm chí cơ bản. Trong sách, ông tập trung vào việc phân biệt giữa tài sản (assets) và tiêu sản (liabilities) – một khái niệm cơ bản nhưng quan trọng trong tài chính cá nhân.
Những lời khuyên nổi bật bao gồm:
- Hạn chế nợ xấu.
- Đầu tư vào tài sản để sinh lợi nhuận.
- Theo dõi cách sử dụng tiền của mình cẩn thận.
Nếu chỉ dừng lại ở đây, thì có thể nói đây là những bài học tốt, nhưng không có gì vượt trội. Những điểm này đã được hầu hết các tài liệu tài chính khác đề cập từ rất lâu. Vấn đề là Kiyosaki lại trình bày chúng như thể đây là bí mật “triệu đô.”
Thế nhưng, khi đi sâu hơn vào các bài học phức tạp hơn, vấn đề bắt đầu xuất hiện. Robert Kiyosaki cực kỳ đề cao việc sử dụng nợ – cụ thể là vay tiền (leveraging debt) – như một con đường để làm giàu. Nghe thì có vẻ hay, nhưng điều này đi kèm với rủi ro lớn.
Việc “dùng tiền người khác” để đầu tư bất động sản, kinh doanh thường chỉ hiệu quả với những người có kiến thức sâu về thị trường và sẵn sàng chịu thất bại. Nếu bạn chỉ là người mới hoặc thiếu kinh nghiệm, cách tiếp cận này có thể khiến bạn ngập trong khủng hoảng tài chính.
“Rich Dad”: Sự Thật Hay Trí Tưởng Tượng?
Một trong những yếu tố tạo nên sự cuốn hút của “Rich Dad Poor Dad” đó là câu chuyện giữa “Rich Dad” – một người cha giàu tri thức, dạy Kiyosaki cách làm giàu, và “Poor Dad” – cha ruột, với lối sống trung bình. Thế nhưng, nhiều người đã điều tra và khẳng định rằng “Rich Dad” thực chất không tồn tại.
Không có bằng chứng cho thấy nhân vật này dựa trên bất kỳ ai có thật. Thay vào đó, có vẻ như đây là một nhân vật hư cấu, được tạo ra để làm tăng tính hấp dẫn cho sách. Nhưng điều quan trọng hơn cả là: liệu lời khuyên của Kiyosaki có giá trị không?
Đáng tiếc, khi bạn loại bỏ những lời khuyên cơ bản như “đừng mua sắm linh tinh” hay “theo dõi tài chính,” phần còn lại của cuốn sách lại thiếu cơ sở thực tế. Cá nhân ông cũng không phải là người áp dụng các phương pháp ấy để làm giàu. Kiyosaki đã kiếm được tài sản nhờ bán sách và hội thảo, chứ không phải từ bất động sản hay đầu tư như ông tuyên bố.
“Cash Flow Quadrant”: Giấc Mơ Khó Thành Hiện Thực
Ngoài cuốn “Rich Dad Poor Dad,” một khái niệm nổi tiếng khác của Kiyosaki là “Cash Flow Quadrant.” Đây là sơ đồ chia thu nhập thành bốn nhóm:
- Nhân viên (Employees)
- Người tự làm chủ (Self-employed)
- Chủ doanh nghiệp (Business owners)
- Nhà đầu tư (Investors)
Kiyosaki khuyến khích độc giả thoát khỏi các nhóm “nhân viên” và “người tự làm chủ” để tiến tới nhóm “chủ doanh nghiệp” hoặc “nhà đầu tư,” nơi tiền làm việc cho bạn thay vì ngược lại.
Nghe thì hấp dẫn, nhưng thực tế lại không đơn giản. Hầu hết mọi người đều không có nguồn lực, thời gian hoặc kiến thức để nhanh chóng chuyển đổi như ông nói. Việc trở thành nhà đầu tư hoặc chủ doanh nghiệp thành công là một hành trình dài, đầy rủi ro và gian lan, không thể chỉ dựa vào động lực từ vài trang sách.
Robert Kiyosaki Và Mối Liên Hệ Với Đa Cấp
Nếu bạn nghĩ rằng các vấn đề với lời khuyên của Kiyosaki chỉ dừng ở sách và bất động sản, thì bạn đã nhầm. Một trong những cuốn sách gây tranh cãi nhất của ông – “The Business of the 21st Century” – thực chất là lời quảng bá cho mô hình kinh doanh đa cấp (MLM).
MLM (Multi-Level Marketing) là hình thức kinh doanh mà các công ty kiếm tiền chủ yếu từ việc tuyển dụng người tham gia mới, thay vì bán sản phẩm. Những công ty như Amway, Herbalife, Avon thường bị liên kết với mô hình kim tự tháp (pyramid scheme) – dù hợp pháp hơn nhờ các lỗ hổng pháp lý.
Kiyosaki không công khai làm việc cho công ty MLM nào, nhưng cuốn sách của ông lại trở thành tài liệu phổ biến trong giới này. Nhiều công ty đã bắt buộc các thành viên mới đọc sách của ông, sử dụng thương hiệu “Rich Dad” để tăng độ tin cậy của mô hình họ quảng bá.
Điều đáng buồn là chính ông đã biết rõ phần lớn những người tham gia MLM sẽ mất tiền. Dữ liệu từ các công ty MLM cho thấy phần trăm rất nhỏ thành viên thực sự có lãi, trong khi phần lớn chỉ hòa vốn hoặc lỗ. Nhưng ông vẫn không ngừng tận dụng cơ hội này để làm giàu từ sách vở và các khóa hội thảo.
Bí Quyết Làm Giàu: Bán Giấc Mơ
Nhìn lại, có thể thấy rằng chiến lược chính của Robert Kiyosaki không phải là giúp người khác làm giàu, mà là bán giấc mơ giàu có. Ông hứa hẹn một cuộc sống “tự do tài chính” nhưng lại không cung cấp đủ hướng dẫn thực tế để mọi người đạt được điều đó.
Ví dụ:
- Các hội thảo về đầu tư bất động sản thường chỉ tập trung vào việc bán khóa học cao cấp hơn, thay vì giảng dạy kiến thức thực tế.
- Những dự đoán táo bạo về Bitcoin hay vàng cũng chỉ nhằm tạo thêm tiếng vang, chứ không dựa trên cơ sở rõ ràng.
Và kỳ lạ thay, những lời chỉ trích không làm giảm danh tiếng của ông. Ngược lại, nó còn giúp ông duy trì sự nổi tiếng, vì luôn có một nhóm cá nhân mới sẵn sàng tin vào lời hứa của ông.
Làm Thế Nào Để Nhìn Nhận Lời Khuyên Tài Chính Đúng Đắn?
Nếu bạn đang cân nhắc lời khuyên từ các guru tài chính, hãy nhớ rằng:
- Không có con đường làm giàu nào dễ dàng.
- Nợ chỉ mang lại lợi ích khi bạn biết chính xác cách sử dụng – và sẵn sàng chịu rủi ro.
- Đầu tư có thể sinh lãi, nhưng cũng cần nghiên cứu kỹ càng và thời gian dài.
Những bài học từ Robert Kiyosaki, dù tốt hay xấu, đã giúp hàng triệu người nhận thức được tầm quan trọng của tài chính cá nhân. Nhưng để thực sự đạt được thành công, bạn sẽ cần kiến thức thực tế, không chỉ là một cuốn sách bán chạy hay một khóa hội thảo đắt đỏ.
Nếu bạn đang tìm kiếm bí quyết làm giàu, hãy bắt đầu với điều đơn giản: tự học, thực hành, và hiểu rõ khả năng của bản thân. Chỉ có bạn mới thực sự nắm giữ chìa khóa thành công tài chính của chính mình.
