Trong thời đại công nghệ số, hình thức bán hàng trực tuyến đã định hình lại cách chúng ta tiêu dùng. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, sẽ thấy sự khác biệt rất rõ ràng giữa các thị trường. Ở Việt Nam, livestream bán hàng đã trở thành một hiện tượng vô cùng phổ biến.
Những “chiến thần livestream” có thể chốt hàng nghìn đơn hàng trong vài giờ phát sóng, thu về hàng tỷ đồng. Nhưng tại sao hình thức này không có sức ảnh hưởng tương tự ở Mỹ hay Châu Âu – những thị trường được coi là phát triển hàng đầu về thương mại điện tử?
Livestream bán hàng là gì?
Livestream bán hàng là một hình thức thương mại điện tử nơi người bán phát sóng trực tiếp và giới thiệu sản phẩm của mình qua video. Người xem có thể tương tác, đặt câu hỏi và thậm chí chốt đơn ngay trong lúc xem. Sự trực tiếp và khả năng tương tác ngay lập tức tạo ra sự kích cầu mạnh, thúc đẩy hành động mua sắm nhanh chóng.
Nếu xem xét quá trình tiến hóa của thương mại, chúng ta thấy rõ sự khác biệt. Truyền thống, khi chúng ta muốn mua một sản phẩm, việc đầu tiên làm là đi đến cửa hàng. Với sự bùng nổ của thương mại điện tử, như Amazon hay Alibaba, quá trình này dồn về nền tảng trực tuyến. Nhưng livestream bán hàng lại tìm ra một hướng đi mới, đôi lúc kết hợp giữa trải nghiệm mua sắm tại cửa hàng với tính tiện lợi của internet.
Livestream và sự phổ biến tại Việt Nam và Trung Quốc
Việt Nam và Trung Quốc đang chứng kiến sự thành công vượt bậc của mô hình livestream bán hàng. Theo báo cáo tháng của công ty Ford, ở Trung Quốc, livestream đã chiếm tới 10% thị phần thương mại điện tử, tương đương 327 tỷ USD trong tổng giá trị thương mại điện tử 3,000 tỷ USD.
Việt Nam cũng không hề kém cạnh với hàng loạt cái tên nổi tiếng trên các nền tảng như TikTok, với những chiến dịch bán hàng thu về hàng triệu đô la chỉ sau một buổi livestream. Điều này không chỉ cho thấy sự năng động của thị trường mà còn phản ánh thói quen tiêu dùng của người dân. Người Việt thường tìm đến giá rẻ, hơn cả là việc tương tác trực tiếp với người bán, tạo cảm giác tin tưởng và hứng thú với việc mua hàng.
Những “chiến thần” livestream ở Việt Nam thu hút hàng ngàn người xem không chỉ nhờ giá cả hấp dẫn mà còn bởi sự hài hước, phong cách độc đáo và khả năng tương tác gần gũi. Trong các buổi livestream, người tiêu dùng có thể thấy ngay sản phẩm được giới thiệu, biết tình trạng sẵn hàng và thậm chí còn nhận những ưu đãi mà không thể tìm thấy ở nơi khác.
So sánh với thị trường phương Tây
Ngược lại, tại Mỹ và Châu Âu, livestream bán hàng vẫn còn khá mới mẻ. Dù có tồn tại một số nền tảng hỗ trợ như Facebook Live hay Instagram Live, nhưng thị phần của họ chỉ chiếm khoảng 2% trong tổng doanh thu thương mại điện tử ở Mỹ.
Trong những năm qua, người tiêu dùng phương Tây có xu hướng tập trung vào việc tìm kiếm sản phẩm trên các nền tảng thương mại điện tử lớn như Amazon, Walmart. Họ thường đọc các bài đánh giá, xem xét chất lượng sản phẩm thay vì ra quyết định ngay lập tức như người tiêu dùng ở châu Á. Thói quen này phản ánh sự ưu tiên cho dịch vụ và chất lượng sản phẩm thay vì dựa vào cảm xúc cá nhân hay thần tượng.
Khác biệt văn hóa và hành vi tiêu dùng
Một trong những lý do lớn nhất khiến livestream bán hàng không bùng nổ ở phương Tây như tại châu Á chính là hành vi tiêu dùng. Ở Mỹ và Châu Âu, người tiêu dùng thường thực tế và tính toán hơn. Họ xem xét kỹ lưỡng sản phẩm trước khi quyết định mua, có xu hướng đọc phản hồi từ những khách hàng đã trải nghiệm trước đó và không chịu áp lực phải mua ngay lập tức.
Ngoài ra, trong văn hóa châu Á, thần tượng và người có tầm ảnh hưởng (influencers) đóng vai trò lớn hơn rất nhiều trong quyết định mua sắm. Người tiêu dùng Trung Quốc, Việt Nam hay thậm chí là Hàn Quốc không chỉ mua vì chất lượng sản phẩm, mà còn bởi họ yêu quý, ngưỡng mộ người bán. Idol văn hóa đã trở thành một phần không thể thiếu trong mô hình bán hàng này. Ngược lại, ở phương Tây, mặc dù người nổi tiếng có thể ảnh hưởng đến hành vi mua sắm, nhưng không đến mức mỗi khi họ livestream, hàng ngàn người sẽ lao vào mua hàng mà không suy nghĩ kỹ.
Chiến lược giá và mô hình kinh tế
Tại châu Á, mức độ cạnh tranh giá rất khốc liệt. Người bán ở Trung Quốc và Việt Nam thường sử dụng những chiến lược bán hàng như giảm giá sốc, siêu ưu đãi hoặc thậm chí bán lỗ để thu hút khách hàng trong các buổi livestream. Điều này phần nào giải thích cho lý do vì sao giá bán trên livestream rất thấp hơn so với giá ngoài thị trường.
Ngược lại, ở Mỹ và Châu Âu, doanh nghiệp ít khi tham gia vào cuộc đua giảm giá. Việc cấm phá giá, bảo đảm giá bán lẻ đồng nhất ở tất cả các kênh phân phối giúp duy trì sự ổn định và bảo hộ mối quan hệ với các đối tác bán lẻ. Các thương hiệu lớn như Apple thậm chí sẽ giữ giá bán lẻ cao hơn giá bán qua các nhà phân phối của mình, nhằm hỗ trợ đối tác không phải cạnh tranh về giá. Đây là quy tắc mà hầu hết các thương hiệu lớn tại phương Tây tuân theo, từ đó tạo sự khác biệt so với thị trường châu Á, nơi việc giảm giá sâu trên livestream trở thành một vũ khí cạnh tranh lợi hại.
Ảnh hưởng của idol và người nổi tiếng
Ở Trung Quốc và Việt Nam, sức mạnh của idol là không thể xem thường. Người xem đôi lúc mua hàng không phải vì họ cần, mà vì họ yêu quý, ngưỡng mộ người giới thiệu sản phẩm. Điều này đã tạo ra một tầng lớp bán hàng riêng biệt, nơi các buổi livestream chủ yếu xoay quanh việc tận dụng ảnh hưởng của người nổi tiếng.
Tuy nhiên, phương Tây lại không chú trọng vào khía cạnh này. Rất hiếm khi bạn thấy một ngôi sao như Taylor Swift livestream bán hàng. Điều đó không có nghĩa là hâm mộ không đóng vai trò quan trọng, nhưng người tiêu dùng phương Tây thường suy nghĩ nhiều hơn về giá trị thực sự của sản phẩm. Họ cũng có xu hướng đặt nặng vào chất lượng dịch vụ khách hàng. Thêm vào đó, tại Mỹ và Châu Âu, người nổi tiếng thường sẽ không tham gia vào việc quảng cáo trực tiếp trừ khi đó là sản phẩm của chính họ.
Yếu tố pháp lý và bảo vệ người tiêu dùng
Một yếu tố quan trọng khác là luật pháp và quy định về tiêu dùng ở phương Tây rất nghiêm ngặt. Ở Mỹ và Châu Âu, nếu người nổi tiếng muốn quảng cáo cho một sản phẩm, họ cần sử dụng sản phẩm và xác nhận tính xác thực của quảng cáo. Điều này giảm thiểu rủi ro cho người tiêu dùng, vì họ có thể đòi lại tiền hay khiếu nại nếu sản phẩm không như ý.
Sự bảo vệ chặt chẽ này đã khiến nhiều người nổi tiếng phương Tây ngại ngùng khi bán hàng qua livestream, do nguy cơ ảnh hưởng đến hình ảnh cá nhân nếu sản phẩm không đạt chất lượng.
Tác động kinh tế và tương lai của livestream bán hàng
Rõ ràng, livestream bán hàng đang đóng góp một phần không nhỏ vào nền kinh tế châu Á, đặc biệt là Việt Nam và Trung Quốc. Tuy nhiên, khó có khả năng hình thức này sẽ có tác động tương tự tại Mỹ và Châu Âu trong tương lai gần.
Tương lai của livestream bán hàng tuy đầy tiềm năng, nhưng sẽ không thể hoàn toàn thay thế các phương thức truyền thống. Câu hỏi đặt ra là nếu các chiến thần livestream tại Việt Nam bán hàng với giá đúng giá thị trường thay vì giảm giá, liệu có còn nhiều người mua không?
Kết luận
Mỗi hình thức kinh doanh đều có những ưu và nhược điểm riêng, cũng như phải thích nghi với văn hóa và hành vi của người tiêu dùng. “Chiến thần livestream” là một hiện tượng thú vị, nhưng không phải mẫu hình đại diện cho tất cả. Điều mà chúng ta nên rút ra từ đây là mỗi thị trường đều khác nhau, và phương thức kinh doanh nào cũng cần sự điều chỉnh sao cho phù hợp. Tương lai của thương mại điện tử không chỉ nằm ở việc ai bán sản phẩm nhanh hay rẻ hơn, mà còn nằm ở việc xây dựng niềm tin và chất lượng lâu dài.
Những bài học từ livestream bán hàng tại Việt Nam không phải để so sánh sự hơn thua, mà là để chúng ta hiểu hơn về con người, văn hóa và xu hướng của thời đại. Và trong cuộc chiến này, ai biết cách điều chỉnh và phát triển, người đó sẽ gặt hái được thành công.