Ở Việt Nam, có một văn hóa mà tôi không thể chấp nhận được, và nếu nói thẳng ra thì tôi cực kỳ ghét — đó là văn hóa nhậu. Nhậu không chỉ dừng lại ở việc uống vài ly bia, mà là một cuộc “thử thách” kéo dài hàng tiếng đồng hồ từ chiều đến tối, nhậu tới mức say xỉn, nôn ra, và đặc biệt là gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí còn dẫn đến những tai nạn không đáng có.
Là một người không nhậu, tôi cảm thấy cần phải lên tiếng về vấn nạn này, đặc biệt khi nó đã ăn sâu vào nền văn hóa của chúng ta.
Những “Thành Tích” Nhậu của Việt Nam
Việt Nam là đất nước có nền kinh tế quy mô trung bình, thu nhập bình quân đầu người vào khoảng 4000 đô la mỗi năm. Nhưng có một thành tích mà chúng ta luôn nằm trong top đầu thế giới, đó là… nhậu.
Cụ thể, trong năm 2020, Việt Nam tiêu thụ gần 4 tỷ lít bia, chiếm đến 2.2% thị phần bia toàn cầu. Trong khu vực châu Á, chúng ta chỉ đứng sau Trung Quốc và Nhật Bản — một thành tích đáng nể trong lĩnh vực này. Nhưng đó có phải là điều đáng tự hào?
Mỗi năm, thị trường bia Việt Nam trị giá lên tới 7.9 tỷ đô la. Bia đã trở thành một phần lớn của đời sống người Việt, với mỗi người Việt trên 15 tuổi tiêu thụ trung bình 170 lít bia/năm, tức hơn 3 lít mỗi tuần. Điều này tương đương với việc uống ít nhất một lon bia mỗi ngày. Không chỉ có bia, các loại rượu như rượu đế, bia hơi cũng không nằm trong thống kê, nên con số thực tế chắc chắn còn cao hơn rất nhiều.
Đáng tự hào hay đáng lo?
Phải chăng việc nhậu nhiều sẽ giúp phát triển kinh tế? Câu trả lời ngược lại. Nhậu nhiều không phải là thước đo cho sự phát triển hay trình độ. Nó chỉ phản ánh một điều rằng chúng ta có một văn hóa nhậu quá mạnh, với những tác hại khủng khiếp mà không mấy ai để ý.
Văn Hóa Nhậu
Trong dân gian có câu: “Nam vô tửu như kỳ vô phong” — đàn ông mà không uống rượu giống như cờ không có gió. Một điều mà thật sự nhiều người đã tin rằng, không nhậu thì không phải “đàn ông”, không có cơ hội thành đạt. Không chỉ dừng lại ở những lời khẩu hiệu, nhậu còn đi sâu vào văn học và âm nhạc. Những câu ca dao, tục ngữ như “Rượu ngon phải có bạn hiền” hay “Vô tửu bất thành lễ” đã trở thành chuẩn mực trong đời sống xã hội.
Nhưng theo tôi, những điều này thật nhảm nhí. Nhậu chẳng liên quan gì đến phẩm chất của một người đàn ông. Tệ hơn nữa, nhậu quá nhiều còn thể hiện sự vô trách nhiệm với gia đình và bản thân.
Một ví dụ rõ ràng hơn ta có thể tìm thấy trong tác phẩm nổi tiếng Chí Phèo của Nam Cao. Nhân vật Chí Phèo trở nên mất kiểm soát, say xỉn và chửi bới suốt ngày. Rượu đã biến anh ta thành một “quái nhân” bị cả xã hội ruồng bỏ. Điều này đâu có xa rời với thực tế bên ngoài xã hội hiện nay?
Tại Sao Lại Tràn Ngập Quán Nhậu?
Nếu bạn sống ở các thành phố lớn như Sài Gòn, Hà Nội, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy rằng quán nhậu có khắp nơi. Từ đường lớn đến các con hẻm nhỏ, từ nhà hàng sang trọng đến vỉa hè, tất cả đều sẵn sàng phục vụ bia rượu. Nhưng tại sao Việt Nam lại có nhiều quán nhậu đến vậy?
Lý do đằng sau
Thứ nhất, người Việt có văn hóa nhậu bất cứ lúc nào và bất kỳ lý do gì. Mừng sinh nhật nhậu, lên chức nhậu, lãnh lương cũng nhậu. Thậm chí, buồn cũng nhậu. Nói cách khác, chỉ cần có lý do là người ta sẽ mở tiệc nhậu.
Ngoài ra, việc mở quán nhậu tại Việt Nam rất dễ dãi. Chỉ cần vài chục triệu đồng để đầu tư vào nồi niêu, bếp núc cùng một mặt bằng nhỏ là bạn có thể bắt đầu. Chi phí kinh doanh thấp, không quy định chặt chẽ về khu vực kinh doanh, cộng với giá bia rượu siêu rẻ (chỉ khoảng 1.6 đô cho một ly bia) đã biến nhậu trở thành cách dễ nhất để nhiều người buôn bán và kiếm tiền.
Kinh doanh dễ, nhưng tác hại thì sao?
Mặc dù nhiều người có thể kiếm được tiền từ kinh doanh quán nhậu, nhưng cái giá mà chúng ta phải trả là vô cùng lớn. Bên cạnh việc gây tai nạn giao thông, nhậu còn gây ra hàng loạt vấn đề xã hội khác như bạo lực gia đình, tranh chấp, và gây rối trật tự công cộng.
Tác Hại của Nhậu
Không ngạc nhiên khi 34% các vụ tai nạn giao thông tại Việt Nam có liên quan trực tiếp đến bia rượu. Khi bạn nhậu đến mức mất kiểm soát, mọi thứ trở nên mơ hồ, sự tập trung giảm mạnh, và phản ứng chậm hơn, dễ dẫn đến tai nạn trên đường. Nhưng liệu thiệt hại chỉ dừng lại ở đó?
Sức khỏe bị tàn phá
Nhậu nhiều gây ra các bệnh mãn tính như huyết áp cao, suy gan, và rối loạn tiêu hóa. Uống bia rượu trong thời gian dài còn là nguyên nhân chính dẫn đến 50 loại bệnh khác nhau. Chưa hết, 30% các vụ bạo lực gia đình đều liên quan đến bia rượu.
Tôi có một người bạn, bố của bạn ấy từng nghiện rượu nặng. Mỗi lần đến giao thừa, nhà bạn ấy luôn chìm trong cãi vã, bạo lực, do người bố say xỉn và mất kiểm soát. Và rồi, không lâu sau đó, hai người bạn nhậu thân thiết của bố bạn ấy qua đời vì bệnh xơ gan. Điều này nhắc nhở tôi rằng, dù ta không trực tiếp thấy, thì tác hại của rượu bia vẫn âm thầm làm hại rất nhiều gia đình tại Việt Nam.
Tại Sao Tôi Không Nhậu
Tôi chọn không nhậu vì tôi đã nhìn thấy tận mắt tác hại khôn lường của nó. Nhậu có thể không phải vấn đề nếu bạn biết kiềm chế và có trách nhiệm với bản thân. Nhưng rất tiếc, nhiều người đã đẩy nhậu thành điều gì đó lớn hơn, và cuối cùng là họ phá hoại luôn sức khỏe, thời gian, và tiền bạc.
Tôi không trách ai khi nhậu, vì mỗi người có sự lựa chọn riêng. Nhưng với tôi, sức khỏe, gia đình, và công việc luôn là ưu tiên hàng đầu, và tôi không muốn đánh đổi những điều quý giá này chỉ vì vài bữa nhậu.
Văn Hóa Nhậu ở Các Quốc Gia Khác
Nếu nhìn ra thế giới, ta sẽ thấy sự khác biệt rõ ràng giữa văn hóa nhậu của chúng ta và các nước khác. Ở Nhật Bản, người dân vẫn uống bia, nhưng họ uống một cách chậm rãi, có chừng mực để thưởng thức, và ít khi kéo dài. Ở Hàn Quốc, dù nổi tiếng với văn hóa uống rượu soju, nhưng họ cũng có các quy định nghiêm ngặt về việc bán rượu cho trẻ vị thành niên. Hạn chế này giúp kiểm soát việc tiêu thụ rượu một cách có trật tự hơn.
Còn tại các nước phương Tây như Mỹ, Úc, và các nước châu Âu, bạn sẽ không thấy quán nhậu tràn lan như ở Việt Nam. Quy hoạch rõ ràng, giá bia đắt đỏ, kèm theo luật pháp chặt chẽ, những quốc gia này quản lý việc nhậu vô cùng hiệu quả. Bạn muốn nhậu? Ok, nhưng hãy nhậu có trách nhiệm!
Giải Pháp và Sự Thay Đổi
Vậy đâu là giải pháp cho vấn nạn này? Một trong những cách hiệu quả nhất mà nhiều nước đã làm chính là tăng thuế bia rượu. Thay vì để giá bia rẻ như hiện nay, một chính sách thuế mạnh mẽ hơn không chỉ giúp hạn chế việc tiêu thụ bia rượu mà còn có thể dùng tiền thu được để tài trợ cho các chương trình giáo dục và chăm sóc sức khỏe.
Bên cạnh đó, cần có một sự thay đổi trong tư duy xã hội. Nhậu không phải là điều gì đáng tự hào, và nó không thể trở thành một “kỹ năng mềm” để thành công trong công việc như một số người vẫn nghĩ.
Phụ Nữ Có Thể Thay Đổi Văn Hóa Nhậu
Tôi tin rằng phụ nữ có một quyền lực mềm mà đàn ông không có. Nếu các chị em kêu gọi đàn ông bớt nhậu lại, chắc chắn sẽ có sự thay đổi tích cực. Phụ nữ có thể tác động đến những người đàn ông xung quanh họ bằng cách “áp lực nhẹ nhàng”, giúp họ hiểu rằng nhậu không phải là thước đo của sự nam tính hay thành công.
Những Hoạt Động Thay Thế Cho Nhậu
Nếu không đi nhậu, vậy chúng ta có thể làm gì? Thật ra có rất nhiều hoạt động thú vị và mang lại nhiều lợi ích hơn là lao vào bàn nhậu. Bạn có thể:
- Đi xem phim với bạn bè
- Ngồi quán cà phê thưởng thức thức uống lành mạnh
- Tham gia các hoạt động thể thao hoặc dã ngoại
- Ăn uống nhẹ nhàng với những món ngon miệng như ốc, bánh tráng nướng, trà sữa
Thực ra, những buổi gặp gỡ như thế này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe, mà còn gắn kết mọi người một cách tự nhiên hơn mà chẳng cần đến men rượu.
Kết Luận
Nhậu không phải là đẳng cấp, và chắc chắn không mang lại nhiều giá trị như ta nghĩ. Tôi không nhậu, không phải vì cố ý quay lưng với văn hóa này, mà vì tôi hiểu rõ hậu quả mà nó có thể mang lại. Tôi hy vọng rằng mỗi người hãy tự nhìn lại, xem xét những gì thực sự quan trọng trong cuộc sống.
Liệu có đáng đổi sức khỏe, gia đình, và tương lai chỉ vì vài lon bia? đáp án nằm trong tay bạn.