Cuộc sống luôn đầy rẫy những thử thách và cạm bẫy có thể ảnh hưởng đến con người theo những cách khó lường. Trong lịch sử, các tư tưởng triết lý đã được đúc kết thành những nguyên tắc cư xử để con người có thể tránh được những tai họa lớn trong đời.
Một trong những tác phẩm đáng chú ý là Tố Thư, cuốn sách được cho là của Hoàng Thạch Công, sư phụ Trương Lương – một quân sư nổi tiếng trong triều đại nhà Hán. Cuốn sách này chỉ rõ 4 điều tuyệt đối không nên làm để tránh tự chuốc lấy họa sát thân. Chúng ta cùng nhau khám phá bốn điều này và hiểu rõ hơn tại sao chúng lại có tầm quan trọng lớn đến vậy.
Tố Thư: Cuốn Sách Triết Lý Sâu Sắc Về Nhân Sinh
Tố Thư không chỉ là một cuốn sách gói gọn trong 1360 chữ, mà còn là cả một di sản triết học cổ đại với 6 chương nội dung, chứa đầy những bài học sâu sắc. Cuốn sách được xem là một trong những trước tác nổi bật về cách đối nhân xử thế. Có nhiều giả thuyết về tác giả thật sự của Tố Thư, một số người cho rằng đó là Hoàng Thạch Công, sư phụ của Trương Lương – người đã giúp Hán Cao Tổ thành lập triều đại.
Trong Tố Thư, những nguyên tắc này được truyền dạy như một phương pháp để Trương Lương có thể vững bước trên con đường chính trị và quân sự, góp phần xây dựng nên nhà Hán. Đặc biệt, cuốn sách đi sâu vào 4 nguyên tắc không thể làm nếu muốn sống một cuộc đời bình an, tránh những tai họa từ chính hành động của mình.
Bốn Điều Người Xưa Nhắn Nhủ Trong Tố Thư
Bốn điều cấm kỵ trong Tố Thư nhằm mục đích nhắc nhở chúng ta về sự nguy hiểm đến từ những hành động bốc đồng, thiếu suy nghĩ. Những cảnh báo này không chỉ có ý nghĩa trong thời loạn của lịch sử mà còn thích hợp với cuộc sống hiện đại. Mỗi người đều phải cẩn trọng với dục vọng, lời nói, lợi ích và sự ngạo mạn của chính mình. Từ đó, chúng ta có thể sống hài hòa với chính mình và tránh được những mối họa sát thân.
Dưới đây là 4 điều không nên làm, dựa theo lời dạy sâu sắc của Tố Thư.
1. Không Thèm Khát Quá Độ – Tránh Họa Từ Dục Vọng
Một trong những điều quan trọng nhất mà Tố Thư nhấn mạnh là kiểm soát và khắc chế dục vọng của bản thân. Quá nhiều sự ham muốn và thèm khát không chỉ làm chúng ta mất đi sự cân bằng mà còn dễ dàng dẫn đến tội lỗi. Trong sách có câu: “Tuyệt thị cấm dục” – nghĩa là loại bỏ dục vọng nằm ngoài chuẩn mực sẽ tránh được họa.
Khi con người chìm đắm vào ham mê dục vọng, họ thường mất lý trí và dễ thực hiện những hành động sai trái, bất lương. Như câu nói từ cổ ngữ: “Vô dục tắc cương” – người ít dục vọng thì sẽ giữ vững chính nghĩa. Xã hội hiện đại không thiếu những ví dụ về sự trượt dài của con người trên con đường tội lỗi, chỉ vì không thể kiềm chế lòng tham của mình, như tham nhũng, hay thậm chí là tội phạm vì ham muốn tiền tài.
Để có thể giữ mình tránh khỏi thảm họa do dục vọng mang lại, điều cần làm là biết đặt ra giới hạn cho bản thân. Biết đủ là đủ, và cần luôn tự nhìn nhận lại sở thích và mong muốn của mình có nên theo đuổi đến cùng hay không.
2. Kiểm Soát Lời Nói – Vì “Họa từ miệng mà ra”
Câu: “Họa từ miệng mà ra” không còn xa lạ với con người trong xã hội Việt Nam. Trong Tố Thư, việc kiểm soát lời nói cũng được nhấn mạnh qua câu: “Quát nang thuận hội sở dĩ vô cửu” – nghĩa là cần quản tốt cái miệng của mình để không gây ra họa.
Lời nói tuy là thứ vô hình, nhưng sức mạnh của nó lại vô cùng ghê gớm. Chỉ một câu nói vô ý, ta có thể làm tổn thương người khác, gây oán thù, thậm chí đưa bản thân vào vòng nguy hiểm. Lịch sử ghi nhận không ít lần những nhân vật đình đám phải rơi đài, chỉ vì lời nói không cẩn trọng, và điều đó vẫn diễn ra trong xã hội ngày nay. Khi bạn không kiểm soát được lời nói, đặc biệt là trong những lúc mất bình tĩnh, thì hậu quả thường rất tai hại.
Trong cuộc sống hiện đại, giao tiếp trở thành yếu tố cực kỳ quan trọng. Mọi lời ta nói ra đều có thể trở thành công cụ để đánh giá nhân cách và trình độ của ta. Vì thế, cách tốt nhất là nói cân nhắc, tôn trọng người khác và không nói những điều không cần thiết để tránh gặp phải những hệ lụy không đáng có.
3. Không Tham Lợi Quá Độ – Tránh Được Oán Hận
Lòng tham luôn là một trong những nguyên nhân chính gây ra biết bao thảm họa trong lịch sử nhân loại. Trong Tố Thư, câu: “Kiến hiểm nhi bất cầu miễn, kiến lợi nhi bất cầu đắc” nhắc nhở chúng ta rằng nên biết dừng lại trước cám dỗ của lợi ích ngắn hạn.
Có nhiều người vì quá tham lam mà không từ bỏ bất cứ thủ đoạn nào để chiếm đoạt lợi ích về mình. Tuy nhiên, không phải lúc nào có lợi trước mắt là ta đều nên nhận lấy. Một người khôn ngoan sẽ biết khi nào nên từ bỏ một phần lợi ích cho người khác, vì trong dài hạn, đó là cách để xây dựng uy tín và quan hệ lâu bền, tránh mâu thuẫn và oán hận từ những người xung quanh.
Ví dụ trong kinh doanh, nếu bạn chỉ chăm chăm vào lợi nhuận mà bỏ qua đạo đức nghề nghiệp hoặc làm tổn thương đối tác, đó sẽ là con dao hai lưỡi. Chính vì vậy, luôn giữ lập trường đúng đắn, không để lợi trước mắt làm mình mờ mắt, chính là cách để tránh được những tai họa về sau.
4. Tránh Ngạo Mạn – Tránh Được Họa Khôn Lường
Ngạo mạn là một trong những cạm bẫy lớn mà rất nhiều người dễ mắc phải. Theo Tố Thư, ngạo mạn và coi thường người khác, đặc biệt là những người đáng kính, sẽ dẫn đến tai họa về sau. Như câu: “Mạn kỳ sở kính dạ hùng” – có nghĩa là ngạo mạn với những người mình đáng ra nên tôn kính, thì sẽ dễ chuốc lấy rắc rối.
Sự tôn trọng là điều cơ bản trong cuộc sống xã hội. Ngạo mạn không chỉ làm người khác xa lánh, mà từ đó, chúng ta dễ tạo ra những kẻ thù trong âm thầm. Một người có thể giỏi giang, nhưng nếu quá tự mãn và coi thường người khác, họ sẽ dễ dàng đánh mất đi sự hỗ trợ và lòng tin từ người xung quanh. Như lịch sử đã chỉ ra, nhiều vị vua hoặc nhà lãnh đạo đã mất nền tảng quyền lực chỉ vì sự ngạo mạn và không đủ kính trọng đối với những người xung quanh.
Trong cuộc sống hiện đại, thái độ ngạo mạn không chỉ ảnh hưởng đến quan hệ xã hội mà còn gây bất lợi trong công việc, cuộc sống hàng ngày. Hãy rèn luyện đức tính khiêm tốn và tôn trọng người khác, bất kể địa vị hay tuổi tác để giữ cho mình an toàn, cả về tinh thần lẫn vật chất.
Những Chủ Đề Chung Trong 4 Nguyên Tắc
Tất cả bốn cảnh báo từ Tố Thư đều có một điểm chung – đó chính là sự tự giác và chịu trách nhiệm với hành động của mình. Lòng ham muốn, lời nói, sự tham lam và ngạo mạn đều bắt nguồn từ bản thân mỗi người. Điều quan trọng chính là ý thức được giới hạn và giá trị đạo đức trong từng hành động hàng ngày. Sự việc không xảy ra ngẫu nhiên mà luôn có nguyên nhân từ chính những quyết định và lựa chọn của chúng ta. Một người biết tự kiểm soát chân thành sẽ tránh khỏi nhiều tai họa.
Những Bài Học Từ Lịch Sử Để Áp Dụng Vào Hiện Tại
Khi nhìn lại lịch sử, chúng ta thấy rõ rằng mọi nguyên tắc mà Tố Thư truyền dạy đều là những bài học được đúc kết qua những giai đoạn loạn lạc và đầy biến động. Qua những cuộc chiến quyền lực và sự thăng trầm của các triều đại, những nguyên tắc này đã giúp nhiều người thành công vượt qua mọi thử thách. Trong thời đại ngày nay, những nguyên tắc này vẫn giữ nguyên giá trị như phương châm sống bất hủ.
Dù xã hội hiện đại có thay đổi thế nào, sự tự giác và đạo đức luôn là yếu tố then chốt để mỗi người có thể đối nhân xử thế an lành. Việc không tham lam, biết kiểm soát cái miệng và cư xử khiêm tốn tựa như tấm khiên bảo vệ chúng ta trước mọi hiểm nguy và cạm bẫy của cuộc đời.