Jacob lại ngồi xuống trước máy tính, mở Steam và nhìn vào danh sách dài hàng trăm trò chơi mà anh đã mua. Mắt lướt qua bộ sưu tập, Jacob thở dài. Mua gì nhiều thế này, nhưng chẳng có thời gian chơi. Đặc biệt là sau khi đã cắm tiền vào cái đợt sale Halloween vừa rồi. Có cái cả thậm chí anh còn chưa từng mở.
Jacob bắt đầu nhận ra mình không chỉ tiếc vì đã mua quá nhiều game, mà còn vì thời gian đang trôi qua nhanh chóng. Những mục tiêu quan trọng như kiếm việc làm, dọn ra ở riêng, tìm kiếm những mối quan hệ chân thành… tất cả đều bị “trì hoãn” bởi thời gian mà anh dành để chơi trò chơi. Có gì đó kìm hãm Jacob lại, làm cho anh không thể dừng lại việc ngồi vào bàn game dù bản thân biết còn bao việc quan trọng hơn cần làm.
Jacob đã bỏ ra hàng ngàn giờ chơi, hàng tấn tiền cho những game mình sở hữu. “Mình không thể xóa tài khoản Steam được, làm thế là phí tiền quá,” Jacob nghĩ. Đây chính là cái bẫy được gọi là sunk cost fallacy – một dạng tư duy lệch lạc khiến bạn tiếp tục đầu tư vào một điều gì đó chỉ vì bạn đã đầu tư vào nó từ trước.
Sunk Cost Fallacy Là Gì?
Sunk cost fallacy dịch nôm na là “ảo tưởng chi phí đã chìm,” xảy ra khi ta khó dứt bỏ một thứ gì đó bởi vì ta đã đổ quá nhiều công sức, thời gian hoặc tiền bạc vào cái thứ đó. Trong thế giới gaming, điều này có thể hiện rõ khi bạn cứ tiếp tục chơi một trò chỉ vì bạn đã bỏ tiền mua nó hoặc tốn bao nhiêu giờ để nâng cấp nhân vật.
Ví dụ, bạn đã chi tiền mua những skin đắt đỏ trong CS:GO. Nếu bây giờ bạn bỏ chơi, cảm giác như số tiền ấy “không còn giá trị”. Đó chính là lý do bạn vẫn chơi, dù trong thâm tâm bạn biết thời gian đó có thể dùng để làm nhiều việc khác có ý nghĩa hơn.
Không còn nghi ngờ gì nữa, sunk cost fallacy là một trong những yếu tố khiến nhiều người không thể dứt khỏi game – đặc biệt là những ai đầu tư mạnh tay vào các giao dịch trong trò chơi.
Loss Aversion Làm Tình Hình Nghiêm Trọng Hơn
Khi một người đối mặt với khả năng mất đi thứ mà họ coi là “sở hữu”, não bộ chúng ta thường bóp méo thông tin. Đây được gọi là loss aversion (sợ mất mát) – chúng ta thà tránh được nguy cơ mất mát hơn là nhận thêm lợi ích tương tự.
Hãy tưởng tượng khi từ bỏ trò chơi, bạn cảm giác như mình đã “mất đi” những skin ưa thích, những giờ chơi đầy kỷ niệm. Dẫu biết rằng việc từ bỏ có thể tạo ra nhiều cơ hội tốt hơn như thời gian dành cho gia đình, phát triển bản thân, theo đuổi đam mê khác, nhưng tâm trí vẫn gắn chặt vào những thứ bạn sắp mất trong game.
Sự ám ảnh mất mát này đôi khi mạnh đến nỗi nó làm ta quên đi những lợi ích mà ta sẽ nhận được trong đời thực. Và điều này khiến ta tiếp tục lún sâu vào vòng xoáy gaming – như Jacob, ai đó cảm thấy đã đầu tư quá nhiều để dứt ra.
Làm Sao Để Vượt Qua Sunk Cost Fallacy Và Loss Aversion?
Bước đầu tiên để đối phó với những “bẫy tư duy” này chính là nhận thức. Nếu bạn không biết rằng mình đang bị ảnh hưởng bởi sunk cost fallacy hay loss aversion, bạn sẽ không bao giờ tìm cách khắc phục chúng.
Khi đã ý thức được điều này, bước tiếp theo là phân tích tư duy và tách bạch giữa cảm xúc và thực tế. Bạn phải chấp nhận rằng số tiền hay thời gian đã bỏ ra cho game là thứ bạn không thể lấy lại. Điều duy nhất bạn có thể làm là ngăn điều đó tiếp tục xảy ra.
Thay vì tiếp tục bỏ thêm tiền vào những đợt sale game hay dành thêm giờ thử những tựa game mới, bạn có thể tập trung khoản đầu tư ấy vào việc phát triển chính mình. Chẳng hạn, nếu bây giờ tôi nói với bạn rằng chỉ cần bỏ ra 100 đô la bạn có thể tìm thấy tình yêu của đời mình, bạn hẳn sẽ giơ thẻ tín dụng ra ngay lập tức. Nhưng vì lý do nào đó, bạn lại ngần ngại trả tiền đó cho việc thay đổi cuộc sống thực; thay vào đó, bạn bỏ số tiền ấy để “sưu tầm” thêm trò chơi trên Steam.
Tạo Những Tư Duy Mới Và Lành Mạnh
Nguyên nhân chính làm cho bạn tiếp tục chơi game mà không thể dừng lại là vì những tư duy tự động mà não bạn thiết lập. Để thoát khỏi nó, bạn cần thay thế những tư duy đó bằng những suy nghĩ có cơ sở và cân bằng hơn.
Hãy tự nhủ: “Tôi nhận thức rõ rằng cả quyết định mua hay chơi game đều có yếu tố cảm xúc và lý trí, nhưng tôi hoàn toàn kiểm soát được quyết định đó.” Chỉ khi bạn có thể tách bạch được giữa lý trí và cảm xúc, bạn mới có thể tạo ra các lựa chọn thực sự hữu ích cho tương lai.
Một ví dụ khác: Nếu bạn xem những trò chơi mua trên Steam là khoản đầu tư để giải trí trong quá khứ, thì số tiền đó không phải là phí phạm. Và quan trọng hơn, đó là bài học để bạn nhận ra rằng cuộc sống bên ngoài game có thể đầy tiềm năng hơn.
Coping Với Cảm Xúc Và Học Cách Tự Chủ
Hãy nhớ rằng mỗi khi bạn bị các cảm xúc mạnh mẽ chi phối, hãy ngừng đưa ra quyết định ngay lập tức. Thay vào đó, hãy đi dạo, tập thể dục hoặc thậm chí ghi lại những gì bạn đang nghĩ vào nhật ký. Khi bạn đã bình tĩnh, hãy nhìn lại và tự hỏi những cảm xúc đó có thực sự hợp lý không.
Thay vì chỉ tránh mất mát, hãy tập trung vào những gì bạn sẽ đạt được: thời gian cho gia đình, cơ hội nghề nghiệp, hay mối quan hệ bền vững. Chắc chắn, cảm giác khi bạn từ bỏ những “skin đẹp lộng lẫy” khá khó chịu, nhưng có lẽ đó chỉ là tính phù phiếm nhất thời. Điều bạn phải hỏi là “Cuộc sống bên ngoài này có đáng để tôi phớt lờ chỉ vì một con tinh tinh trong game không?”
Lợi Ích Dài Hạn Của Việc Thay Đổi
Khi bạn đã thiết lập được những tư duy lành mạnh, giảm bớt thời gian chơi game, bạn sẽ thấy rằng cuộc sống ngoài kia mở ra vô vàn cơ hội khác nhau. Thay vì gò mình vào thế giới ảo, bạn sẽ có thời gian để thực sự đầu tư vào một cuộc sống thực sự. Điều đó có thể bao gồm việc học hỏi kỹ năng mới, phát triển bản thân, hoặc thậm chí là xây dựng các mối quan hệ thân tình.
Không chỉ riêng bạn, mà cả những người xung quanh, gia đình và bạn bè bạn cũng sẽ thấy sự thay đổi. Tất cả những yếu tố này góp phần vào một tương lai không còn bị chi phối bởi trò chơi.
Kết Luận
Tóm lại, nếu bạn đang cảm thấy mình bị mắc kẹt giữa những trò chơi và cuộc sống ngoài kia, hãy nhớ rằng sunk cost fallacy và loss aversion chỉ là những “bẫy” tinh thần. Bạn hoàn toàn có thể vượt qua chúng nếu có nhận thức, phân tích được những suy nghĩ và cảm xúc của chính mình. Nắm bắt cuộc sống từng ngày, rồi bạn sẽ thấy rằng điều đó đáng hơn bất cứ skin màu mè nào trong game. Chắc chắn!