ADHD (Rối loạn tăng động giảm chú ý) là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến nhất ở trẻ em. Tuy vậy, có một quan niệm sai lầm rằng đa số trẻ em đều “vượt qua” tình trạng này khi lớn lên. Thực tế, mặc dù nhiều triệu chứng như sự hiếu động về thể lý có thể giảm dần khi bước vào tuổi trưởng thành, nhiều người vẫn tiếp tục vật lộn với các biểu hiện khác của ADHD như hành vi bốc đồng, khó tập trung và dễ bị chán nản.
Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là những triệu chứng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi phụ thuộc quá nhiều vào internet và công nghệ, như việc sử dụng điện thoại thông minh hay chơi game. Trong bài viết này, tôi sẽ chia sẻ về mối quan hệ giữa ADHD và việc sử dụng công nghệ, cùng với một số chiến lược cụ thể để bạn có thể duy trì sự tập trung và hạnh phúc trong thế giới ngày càng phụ thuộc vào công nghệ.
ADHD và Những Hiểu Lầm Phổ Biến
ADHD thường được đánh giá là “bệnh của trẻ con”, nhưng thực tế nó kéo dài suốt đời. Các triệu chứng của ADHD bắt đầu xuất hiện từ nhỏ, và mặc dù sự hiếu động có thể giảm đi khi trưởng thành, các biểu hiện khác thường vẫn tồn tại. Điều này tạo nên thách thức lớn cho nhiều người khi rời xa ghế nhà trường và bước vào cuộc sống công việc.
Triệu Chứng ADHD Ở Người Lớn
ADHD ở người lớn có thể không còn xuất hiện dưới dạng chạy nhảy hay không thể ngồi yên, nhưng lại biểu hiện qua những hành vi khác:
- Sự bốc đồng: Bạn có thể mua những món đồ không cần thiết hoặc hành động mà không suy nghĩ kỹ lưỡng.
- Khó tập trung: Việc ngồi làm bài tập, hoặc làm việc trong thời gian dài trở nên khó khăn vì bạn dễ bị phân tâm.
- Dễ chán: Mọi thứ nhanh chóng trở nên nhàm chán và bạn cảm thấy cần phải tìm kiếm những kích thích mới liên tục, chẳng hạn như kiểm tra mạng xã hội nhiều lần trong ngày.
Câu Chuyện Của Timmy
Hãy để tôi kể cho bạn về Timmy – một câu chuyện điển hình minh họa cho ADHD ở người lớn. Khi còn nhỏ, Timmy là một đứa trẻ hiếu động. Các giáo viên nhận thấy em không thể tập trung trong lớp nên khuyên phụ huynh của Timmy nên kiểm tra bé, và kết quả là em bị chẩn đoán mắc ADHD. Dù vậy, cha mẹ Timmy tin rằng em sẽ vượt qua nó khi trưởng thành.
Tuy nhiên, khi lớn lên và vào đại học, mặc dù Timmy không còn hiếu động nữa, cậu gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc tập trung vào bài vở. Điều làm Timmy mất tập trung không phải là bạn bè hay lớp học, mà là chính chiếc điện thoại của cậu. Mỗi khi kiểm tra một thông báo, cậu lại bị cuốn vào việc lướt mạng xã hội hoặc ngẫu nhiên mua hàng trên Steam ngay cả khi tiền đó dùng để chi trả cho học phí.
Timmy nghĩ rằng mình chỉ đang gặp phải thói quen tồi về việc sử dụng công nghệ, nhưng sự thật là ADHD của cậu vẫn tồn tại, và chính việc sử dụng công nghệ thiếu kiểm soát đã làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
Mối Quan Hệ Giữa ADHD và Nghiện Internet
Theo một báo cáo hệ thống năm 2017 về mối liên hệ giữa ADHD và nghiện internet, nghiên cứu đã chỉ ra rằng có sự liên kết chặt chẽ giữa ADHD và tình trạng nghiện internet. Điều này đặc biệt đúng với thanh thiếu niên và người lớn trẻ tuổi. Giải thích cho điều này không quá phức tạp: triệu chứng của ADHD như bốc đồng, thiếu tập trung, và hiếu động đều là những điểm yếu dễ bị khai thác bởi công nghệ.
Internet mang đến một lượng nội dung gần như vô tận, từ video ngắn trên TikTok đến các trò chơi điện tử được thiết kế để hấp dẫn và kích thích liên tục.
Video Game và Sự Tập Trung Của ADHD
Video game là một ví dụ tiêu biểu cho việc tác động đến ADHD. Hẳn bạn đồng ý rằng nhiều trò chơi hiện nay được thiết kế để tạo ra sự kích thích cực độ. Trong game, bạn luôn có điều gì đó để làm: tiêu diệt trùm, lấy vũ khí mới, hoặc hoàn thành nhiệm vụ. Tất cả những mục tiêu này tạo ra một hệ thống động lực bên ngoài, thu hút sự chú ý từ những người gặp khó khăn với động lực bên trong như người mắc ADHD.
Không chỉ vậy, các giao dịch nhỏ trong game như mua skin hay vật phẩm cũng đánh vào tính bốc đồng của họ. Khi quá quen với sự kích thích cao từ game, người mắc ADHD có thể thấy khó khăn khi phải ngồi tập trung vào những công việc ít hấp dẫn hơn, như làm bài tập hay làm việc. Đó là lý do tại sao chơi game một cách kiểm soát là vô cùng quan trọng, bạn có thể tìm hiểu thêm về tình trạng gaming fatigue để hiểu cách điều chỉnh khi cần thiết.
Mạng Xã Hội Làm Tăng Triệu Chứng ADHD
Ngoài game, mạng xã hội cũng là một nguồn gây nghiện khác. Với những người mắc ADHD, mạng xã hội hoạt động như một công cụ hoàn hảo để “giải khuây” tạm thời. Bạn dễ dàng lấy điện thoại ra, kiểm tra thông báo, và đột nhiên thấy mình đã lướt TikTok hoặc Facebook trong hơn 20 phút mà chẳng làm được gì cả.
Các thông báo, nhãn đỏ trên ứng dụng đều được thiết kế để khai thác tính bốc đồng của bạn, và trước khi bạn nhận ra điều đó, bạn đã mất hàng giờ chỉ để xem hết video này đến video khác.
Bộ Não và ADHD: Chuyện Gì Đang Xảy Ra?
Một trong những yếu tố chính khác liên quan đến ADHD là mức độ dopamine trong bộ não. Dopamine không chỉ là chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác thoải mái, mà nó còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh động lực và sự tập trung. Những người mắc ADHD thường có mức dopamine thấp, điều này khiến họ dễ bị mất động lực và khó duy trì sự chú ý vào những nhiệm vụ yêu cầu tập trung lâu dài.
Khi lướt mạng xã hội hoặc chơi game, các hoạt động này kích thích nhanh chóng tạo ra sự giải phóng dopamine tức thời, làm người dùng cảm thấy dễ chịu trong chốc lát. Nhưng nếu thiếu màn hình sáng và các kích thích đó, người mắc ADHD thường thấy khó khăn khi phải quay về với những công việc không hấp dẫn như làm việc hay học tập.
Chiến Lược Quản Lý ADHD Trong Thế Giới Kỹ Thuật Số
Nếu bạn mắc ADHD, việc tự nhận thức về tác động của công nghệ đối với cuộc sống là điều vô cùng quan trọng. Không chỉ đơn thuần là tìm kiếm giải pháp, mà bạn cần hiểu sâu về chính mình, để từ đó đưa ra những quyết định hạn chế và kiểm soát công nghệ một cách hiệu quả.
Đánh Giá Bản Thân
Điều đầu tiên và quan trọng nhất là bạn cần đánh giá xem liệu bạn có cần dùng thuốc điều trị ADHD, tư vấn tâm lý, hoặc cả hai hay không. Một số người gặp được kết quả tốt với thuốc, còn một số khác thì đạt được kết quả tốt thông qua việc tự cải thiện và rèn luyện khả năng điều hành. Cá nhân tôi đã thử cả hai phương pháp trong suốt 20 năm qua.
Ngoài ra, cần phải tự hỏi, “Liệu những hoạt động mà tôi đang làm trên mạng có thực sự mang lại giá trị cho cuộc sống của mình không?” Nếu câu trả lời chân thật là “không”, thì việc tìm kiếm cách giới hạn, hoặc thậm chí từ bỏ chúng hoàn toàn, có thể là một bước đi cần thiết.
Công Cụ và Kỹ Thuật
Để quản lý ADHD hiệu quả hơn trong môi trường công nghệ, tôi khuyến nghị:
- Tránh nội dung gây sao lãng: Loại bỏ hoặc tránh xa các dạng nội dung mà bạn biết sẽ dễ dàng làm mình phân tâm, chẳng hạn như video ngắn hoặc các bài viết trên mạng xã hội vô nghĩa. Mạng xã hội không chỉ khiến bạn mất tập trung mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống của bạn.
- Cài đặt các công cụ chặn nội dung: Sử dụng các ứng dụng chặn feed trên Facebook hoặc chặn các thông báo không cần thiết. Điều này giúp bạn tập trung vào những gì thực sự quan trọng mà không bị phân tán.
- Xây dựng môi trường hỗ trợ: Hãy thiết lập các quy tắc rõ ràng cho mình, chẳng hạn như giới hạn thời gian sử dụng điện thoại hoặc chỉ truy cập vào một vài ứng dụng cần thiết trong thời gian ngắn. Bạn cũng có thể thử xóa các ứng dụng gây nghiện và chỉ cài lại khi thực sự cần dùng.
Sức Mạnh Của ADHD
Mặc dù ADHD có thể làm mọi thứ trở nên thách thức hơn, nhưng điều quan trọng là bạn có thể biến nó thành một thế mạnh nếu hiểu và kiểm soát tốt hơn. ADHD có thể giúp bạn sáng tạo và suy nghĩ ngoài khuôn khổ, nhưng bạn cần học cách khai thác nó một cách hiệu quả, thay vì để nó điều khiển bạn.
Hãy nhớ, tạo ra hệ thống phù hợp, đặt giới hạn với công nghệ, và tìm kiếm sự hỗ trợ là chìa khóa để giữ gìn sức khỏe tinh thần và duy trì sự sáng tạo trong thế giới số hiện nay.
Kết Luận
Việc hiểu và kiểm soát ADHD trong thời đại công nghệ là một quá trình liên tục. Điều này không chỉ yêu cầu sự tự nhận thức cao mà còn cần sự hỗ trợ từ công cụ và cộng đồng.
ADHD chỉ trở thành một trở ngại nếu bạn không nắm được cách quản lý nó chặt chẽ. Trái lại, nếu kiểm soát tốt, nó có thể trở thành điểm mạnh và giúp bạn vượt qua nhiều thử thách trong cuộc sống