Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao mình lại trì hoãn những việc quan trọng chưa? Hình ảnh phổ biến này của chú chó ngồi giữa biển lửa nhưng lại tự nhủ “This is fine” đã trở thành một meme lan truyền chính vì nó cực kỳ dễ liên tưởng. Nó đại diện cho việc chúng ta sống mà không tập trung vào những điều thực sự cần thiết, đôi khi là cố phủ nhận sự quan trọng của chúng.
Điều này chính xác là bản chất của sự trì hoãn: ngồi im và tự nhủ rằng mọi thứ ổn, dù sâu thẳm chúng ta biết điều đó không đúng. Làm thế nào để thoát khỏi trạng thái này? Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân và chiến lược để vượt qua sự trì hoãn trong đời sống hàng ngày.
Tại sao chúng ta hay trì hoãn?
Dù bạn có nhận thức rõ rằng trì hoãn công việc hay các mục tiêu dài hạn là không tốt, nhưng tại sao vẫn tiếp tục làm điều đó? Câu trả lời nằm ở ba yếu tố chính: sự kích thích quá mức, thiếu lý do đủ mạnh và liên kết với cảm xúc tiêu cực.
Hãy cùng xem xét từng yếu tố sâu hơn.
Sự kích thích quá mức và việc làm mọi thứ chỉ vì phần thưởng
Lý do đầu tiên khiến chúng ta trì hoãn là do chúng ta quá kích thích bởi những hoạt động mang lại sự hài lòng tức thì, như chơi game, lướt mạng xã hội, xem phim, thậm chí là tiêu thụ đồ ăn vặt. Những hoạt động này lúc nào cũng mang lại cảm giác dễ chịu nhanh chóng, khiến não bộ ta tràn ngập dopamine – chất hóa học tạo cảm giác phần thưởng và động lực.
Não chúng ta thích điều này và chỉ muốn thêm những khoảnh khắc này chứ không phải những công việc khó khăn. Khi chúng ta chỉ tập trung vào phần thưởng cuối cùng, chúng ta mất đi động lực giữa chừng, khiến mọi nhiệm vụ quan trọng trở nên quá đau khổ để bắt đầu.
Chìa khóa ở đây không chỉ là giảm bớt kích thích từ những hoạt động dễ dàng, mà còn là học cách coi những công việc khó khăn như phần thưởng.
Thiếu lý do đủ mạnh
Lý do thứ hai khiến bạn chưa thể bắt tay vào làm việc quan trọng là vì bạn không có lý do đủ mạnh để thúc đẩy mình. Bạn thử nghĩ mà xem, tại sao bạn chơi game mà không trì hoãn? Đơn giản vì nó vui, có phần thưởng ngay lập tức. Còn với những công việc liên quan đến mục tiêu dài hạn, phần thưởng ấy mất quá lâu để hiện hữu và không kích thích được sự hào hứng của bạn.
Điều gì có sức nặng làm bạn tiến lên? Với tôi, khi đến tuổi 35, tôi bắt đầu nghĩ nhiều hơn về việc mua nhà, mua xe và đảm bảo cuộc sống gia đình ổn định. Khi tôi có một “tại sao” đủ rõ ràng và mạnh mẽ, tôi đã có sự thúc đẩy lớn trong công việc để đạt được điều này. Đây là lý do tại sao gần đây tôi đã nhất quán hơn trong việc đăng tải video trên kênh YouTube của mình.
Xác định lý do dài hạn cho việc bạn cần thực hiện là rất quan trọng để chống lại sự trì hoãn. Lý do ấy cần phải đủ mạnh để khiến bạn cảm thấy áp lực phải hành động, không chỉ dựa vào những phần thưởng ngắn hạn.
Liên kết với cảm xúc tiêu cực
Yếu tố thứ ba khiến bạn trì hoãn là bản thân công việc bạn cần làm đã liên quan đến cảm xúc tiêu cực. Người chúng ta có xu hướng tránh những gì gây khó chịu hay đau khổ. Nếu bạn luôn liên kết các hoạt động cần thiết như làm việc, học tập với cảm giác khó chịu, và ngược lại liên kết những hoạt động giải trí với sự tích cực, không có gì ngạc nhiên khi bạn sẽ chọn trì hoãn.
Ví dụ bạn có thể tự hợp lý hóa bằng cách tạo ra các lý do để tránh làm việc, hoặc tự động chuyển sang các hoạt động dễ gây hào hứng hơn như lướt mạng, xem YouTube. Não bạn chỉ muốn tránh những tiêu cực ngắn hạn và điều này đưa bạn vào vòng lặp của sự trì hoãn.
Khi tránh làm một công việc cụ thể, bạn phải đối mặt với một sự thật rằng bạn không thể trốn tránh mãi mãi, và sớm muộn gì bạn cũng phải đối diện với nó.
Cách vượt qua sự trì hoãn
Hiểu nguyên nhân là bước đầu tiên, nhưng làm thế nào để vượt qua sự trì hoãn? Dưới đây là một số chiến lược thực tiễn có thể giúp bạn.
Giảm sự kích thích quá mức
Điều cốt yếu là học cách giảm bớt kích thích từ những hoạt động gây hào hứng tức thì như game hay mạng xã hội. Hãy thử giới hạn thời gian dành cho chúng, hoặc thậm chí tạm thời cai nghiện nếu cần. Một khi bạn bắt đầu kiểm soát được các hoạt động này, bạn sẽ dần tìm lại được niềm vui từ việc hoàn thành những nhiệm vụ khó khăn hơn.
Một mẹo nhỏ: bạn có thể tự xem những nhiệm vụ khó khăn là phần thưởng. Khi tôi quay một video mới, tôi thường tự nhủ rằng việc hoàn thành nó chính là phần thưởng, chứ không phải thứ gì đó đến sau khi công việc kết thúc.
Tìm ra lý do mạnh mẽ hơn
Hãy tự hỏi chính mình: tại sao bạn thực sự muốn hoàn thành công việc này? Lý do ấy phải đủ lớn để bạn không thể bỏ qua. Chẳng hạn, khi tôi gặp khó khăn trong việc duy trì việc đăng video đều đặn, tôi nghĩ đến việc phải kiếm tiền cho gia đình, cho tương lai con cái. Điều đó thúc đẩy tôi vượt qua sự trì hoãn.
Bạn cũng có thể tìm cách tạo cảm xúc tích cực khi làm việc. Âm nhạc cũng là một công cụ hữu ích. Những bài nhạc có tiết tấu năng động thường giúp tôi có thêm nhiều năng lượng.
Phương pháp thói quen của Peter Gollwitzer (Implementation Intentions)
Một chiến lược tuyệt vời khác là phương pháp thói quen với “Implementation Intentions” của nhà tâm lý học Peter Gollwitzer. Bạn hãy tạo một kế hoạch cụ thể về khi nào, ở đâu và làm thế nào bạn sẽ thực hiện công việc. Không chỉ giữ nó trong đầu, mà hãy viết nó ra. Kế hoạch này sẽ giúp bạn đào sâu vào từng bước nhỏ và giảm thiểu nguy cơ trì hoãn.
Đối với những ai còn gặp khó khăn với việc duy trì thói quen, việc sử dụng chiến lược này sẽ giúp tăng khả năng hoàn thành công việc đáng kể.
Đúc kết lại
Để vượt qua sự trì hoãn, bạn cần hiểu rõ ba yếu tố chính gây ra nó: sự kích thích quá mức, thiếu lý do đủ mạnh và liên kết với cảm xúc tiêu cực. Bằng cách nhận diện và tìm cách khắc phục các nguyên nhân này, bạn sẽ dần dần lấy lại quyền kiểm soát và tận hưởng cảm giác hoàn thành tốt công việc. Hãy bắt đầu từ hôm nay, xây dựng những mục tiêu rõ ràng và tạo cho mình những lý do đủ thuyết phục để hành động.
